fbpx

kolano

 

KLINIKA SPORTU fizjoterapia motoryka sport

Klinika Sportu to gabinet nowoczesnej fizjoterapii i kompleksowego podejścia do Twojego zdrowia

 

Staw kolanowy jest jednym z najbardziej skomplikowanych stawów ciała. Nawet niewielkie zmiany w anatomii stawu mogą mieć duży wpływ na jego wydolność i komfort pacjenta. Staw kolanowy łączy kość udową z kością piszczelową, od przodu chroniony jest przez rzepkę, która pomaga w generowaniu większych sił podczas ruchów wyprostu oraz jest kluczowa w pełnym ruchu zginania. Powierzchnie stawowe tych kości pokryte są warstwą chrząstki szklistej której zadaniem jest zmniejszenie sił tarcia i umożliwienie ruchów ślizgu w stawie. Łąkotki (boczna i przyśrodkowa) to wyspecjalizowane struktury zbudowane z chrząstki włóknistej znajdujące się między kością udową a piszczelową. Ich półksiężycowy kształt zwiększa stabilność stawu jednocześnie amortyzując siły działające na staw podczas obciążania. Staw kolanowy stabilizowany jest przez cztery bardzo mocne więzadła: więzadło krzyżowe przednie (ACL), więzadło krzyżowe tylnie (PCL) więzadło poboczne piszczelowe (MCL) i więzadło poboczne strzałkowe (LCL). Obszerna torebka stawowa funkcjonuje jako wsparcie tych głównych więzadeł.


Gwałtowne ruchy skręcające są odpowiedzialne za większość urazów stawu kolanowego w sporcie szczególnie w dyscyplinach jak piłka nożna, rugby czy narciarstwo. Jeśli twoje kolano doświadczyło urazu w drodze do lekarza zalecamy abyś schłodził staw, uniósł go ponad poziom serca oraz odciążył go za pomocą kul łokciowych. Badanie lekarskie jest niezbędne w takim wypadku, bardzo często poparte badaniem rezonansem magnetycznym (MRI).


Uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego (ACL)

Więzadło krzyżowe przednie jest fundamentalne w zapewnieniu pasywnej stabilności w stawie kolanowym. Jest to zwarta struktura włóknista łącząca kość udową z kością piszczelową i znajduje się dokładnie w centrum stawu. Nazwa jego pochodzi od szczególnego ułożenia włókien, które krzyżuje się z więzadłem krzyżowym tylnym. Oba te więzadła odgrywają kluczową rolę w kontrolowaniu ruchów przednich i tylnych kości udowej na kości piszczelowej.


Osobom, które doświadczyły urazu więzadła krzyżowego przedniego wydaje się, że jedyną drogą leczenia jest operacja chirurgiczna. Nie jest to zawsze najlepszy sposób leczenia, a odczekanie kilku miesięcy z operacją nie stanowi dla zdrowia pacjenta żadnego zagrożenia.


Uszkodzenia ACL są bardzo powszechne u osób uprawiających dynamiczne dyscypliny jak piłka nożna, siatkówka i koszykówka. Objawy uszkodzenia więzadła są różne i często ciężkie do sprecyzowania, mówiąc najogólniej to intensywny ból stawu, szybko pojawiająca się opuchlizna i ograniczenie większości ruchów funkcjonalnych. Diagnozę buduje się na podstawie historii pacjenta oraz badania klinicznego stabilności stawu. Badanie rezonansem magnetycznym jest często stosowane aby określić stan łąkotek, więzadeł pobocznych oraz chrząstki, nie drażniąc miejsca urazu.

Leczenie operacyjne czy zachowawcze?

Decyzja, która drogę leczenia obrać nie jest prosta. Lekarz musi wziąć pod uwagę: wiek pacjenta, stopień uszkodzenia, urazy poboczne oraz poziom aktywności sportowej pacjenta. Jak z każdym urazem niezbędna będzie kompleksowy i specyficzny plan rehabilitacyjny.

Metody rekonstrukcji ACL

Chirurgiczna rekonstrukcje więzadła typowo wykonuje się na trzy sposoby:

  • Rekonstrukcja z użyciem ścięgien mięśni półścięgnistego i smukłego
  • Rekonstrukcja z użyciem więzadła właściwego rzepki
  • Rekonstrukcja z użyciem alloprzeszczepu (ścięgna dawcy)

Rekonstrukcja z użyciem ścięgien mięśni półścięgnistego i smukłego to obecnie najczęściej wybierana metoda. Jest to operacja używająca części dwóch przyśrodkowych mięśni uda jak materiału do wszczepienia przez tunel kostny do stawu.


Podczas rehabilitacji istotne jest aby struktura, która została użyta do odbudowy więzadła miała odpowiednie warunki do regeneracji.


Rekonstrukcja za pomocą więzadła właściwego rzepki polega na pobraniu jednej trzeciej więzadła i przeprowadzeniu go przez tunel kostny do wnętrza stawu za pomocą artroskopu. Ten typ operacji prowadzi do osłabienia mechanizmu wyprostnego kolana co może doprowadzić do patologii ścięgna mięśnia czworogłowego lub więzadła właściwego rzepki jeśli rehabilitacja jest wykonywana zbyt intensywnie. Rekonstrukcja za pomocą alloprzeszczepu to przeszczep od dawcy: ścięgna Achillesa lub więzadła właściwego rzepki. W tej interwencji unika się komplikacji wynikających z pobierania materiału do rekonstrukcji od tego samego pacjenta.

Czas używania ortezy stabilizującej oraz dozwolone ustawienia kątowe zależą od typu operacji i kontrolowane są przez chirurga prowadzącego. Zwykle odciąża się staw za pomocą kul łokciowych przez około 5 tygodni. Rehabilitacja powinna rozpocząć się drugiego dnia po operacji już w szpitalu lub domu i z reguły trwa od 6 do 12 miesięcy po zabiegu.

 

Uszkodzenia więzadła krzyżowego tylnego (PCL)

Uszkodzenia więzadła krzyżowego tylnego zdarzają się dużo rzadziej niż przedniego gdyż wymagają przesunięcia się podudzia do tyłu względem uda z siłą wystarczającą żeby przekroczyć wytrzymałość więzadła. Takie urazy są najczęstsze w wypadkach komunikacyjnych oraz sportach kontaktowych. Natychmiastowe objawy są znikome i utrudniają trafną diagnozę. Testy kliniczne oraz badanie rezonansem magnetycznym są wymagane aby dokładnie określić stopień i obszar uszkodzonych struktur.

Leczenie operacyjne czy zachowawcze?

Leczenie zachowawcze jest z reguły najlepszym wyborem przy tego typu uszkodzeniach, jednak zależne od uszkodzenia innych struktur jak łąkotki czy więzadła poboczne. Protokoły postępowania we wczesnym okresie są bardzo zbliżone do postępowania przy innych urazach kolana aby z czasem zawęzić działania do danego typu uszkodzenia. Leczenie operacyjne rezerwowane jest do bardziej poważnych uszkodzeń stawu gdzie rehabilitacja nie pomogła zredukować niestabilności.

 

Uszkodzenia więzadeł pobocznych (MCL, LCL)

Czym są więzadła poboczne?

Są to dwa więzadła łączące kość udową z piszczelową, stabilizujące staw przy ruchach bocznych. Do urazu tego dochodzi z reguły przy ruchach koślawienia i szpotawienia stawu kolanowego. Ruchy te dość często występują w wielu aktywnościach sportowych dlatego jest to jeden z najczęstszych urazów kolana. O powadzę urazu decyduje stopień uszkodzenia więzadła: niewielki uraz pierwszego stopnia oznacza uszkodzenie części włókien bez utraty stabilności; znaczący uraz prowadzący do drugiego stopnia uszkodzenia charakteryzuje się lekką niestabilnością i dużym poziomem bólu. Poważny uraz powoduje uszkodzenie trzeciego stopnia czyli całkowite zerwanie włókien, obrzęk, ból i znaczący brak stabilności. Badanie kliniczne z reguły jest wystarczające aby określić stopień uszkodzenia jednak potrzebne może być badanie ultrasonografem lub rzadziej rezonansem magnetycznym aby sprawdzić pozostałe struktury.

Co robić?

Decyzja o sposobie leczenia zależy od stopnia uszkodzenia więzadła, ale często zalecane jest używanie od samego początku stabilizatora oraz odciążenie stawu za pomocą kul. W przeciwieństwie do więzadeł krzyżowych, więzadła poboczne bardzo dobrze reagują na unieruchomienie i goją się samoczynnie. Po zakończeniu okresu unieruchomienia odpowiednia rehabilitacja zapewni więzadłu prawidłowe warunki leczenia się, eliminując niepotrzebne obciążenia i odbudowując funkcję stawu. W rzadkich przypadkach ortopeda może zdecydować się na leczenie operacyjne uszkodzonego więzadła.

 

Uszkodzenia łąkotek

Do uszkodzenia łąkotek dochodzi podczas kombinacji ruchu zgięcia i rotacji w trudnych warunkach stabilizacji. U osób starszych z problemami degeneracyjnymi w stawie, często najprostszy ruch może spowodować uszkodzenie. Objawy takiego urazu to ból w szparze stawowej lub tępy, ciężki do zlokalizowania ból pojawiający się przy konkretnych ruchach stawu. Poważniejsze urazy mogą powodować blokowanie się stawu z którym pacjent nie jest w stanie sobie poradzić wykonując ruchy zgięcia i prostowania. Podczas badania klinicznego specjalista będzie starał się określić miejsce bólu, obrzęku i określić stopień stabilności stawu. Konieczne może okazać się wykonanie badania rezonansem magnetycznym lub tomografii komputerowej aby dokładnie określić uszkodzoną strukturę. Precyzyjna diagnoza jest niezbędna do zaplanowania skutecznej rehabilitacji.

Leczenie zachowawcze

Ważne jest aby jak najszybciej odciążyć staw oraz stosować krioterapię tuż po urazie. Rehabilitacja może rozpocząć się niemal natychmiast po uszkodzeniu, aby przywrócić jak najszybciej normalne funkcjonowanie pacjenta. Badanie kliniczne oraz obrazowe będzie stanowić podstawę na, której zbuduje się szczegółowy plan postępowania.

Leczenie operacyjne

Takie leczenie proponuje się pacjentom przy wyjątkowo poważnych uszkodzeniach lub gdy zawiodło postępowanie zachowawcze. Zwykle taką interwencję wykonuję się za pomocą artroskopu i dzielimy ją na cztery kategorię:

  • Szycie łąkotki: Jeśli rozmiar uszkodzenia jest dość duży chirurg wykona szycie przerwanych elementów. Rehabilitacja po takim zabiegu z reguły trwa znacznie dłużej niż przy zabiegach meniscectomii.
  • Wybiórcza meniscectomia: Jeśli szycie nie jest możliwe, chirurg postara się usunąć oderwane elementy aby przywrócić możliwie naturalny kształt łąkotki. Ten typ operacji wiąże się z bardzo krótkim okresem hospitalizacji.
  • Łąkotkowe implanty: Stosuje się syntetyczny materiał, aby zastąpić uszkodzone części łąkotki.
  • Przeszczep allografu: W tej interwencji stosuje się wszczepienie tkanki łąkotki od dawcy, ponieważ materiał przeszczepiony musi zintegrować się z ciałem pacjenta, czas powrotu do sprawności jest znacznie wydłużony.

 

Tendopatia rzepkowa, „Kolano Skoczka”

To bardzo powszechna dysfunkcja najczęściej dotykająca sportowców uprawiających szybkościowo-siłowe dyscypliny (siatkówka, koszykówka, lekka atletyka). Może się rozpocząć od jednego ostrego incydentu lub na skutek powtarzających się mikro urazów. Klinicznie objawia się bólem i obrzękiem przy dolnym biegunie rzepki. Ból narasta stopniowo, zmniejsza się po rozgrzewce, aby zwiększać się podczas aktywności i ograniczać funkcjonowanie.

Rozróżniamy cztery stadia kliniczne tej patologii:

  • Stopień I: ból pojawia się po treningu, aktywność nie jest ograniczona
  • Stopień II: ból obecny na początku aktywności, zanika po rozgrzewce aby powrócić przy większej intensywności
  • Stopień III: ból obecny przez cały czas trwania aktywności
  • Stopień IV: zerwanie więzadła

Diagnostyka opiera się głównie na badaniu klinicznym, wspieranym przez badanie ultrasonografem lub rezonansem magnetycznym w poważniejszych przypadkach. We wszystkich przypadkach poza najcięższymi (stopień IV) stosuje się leczenie zachowawcze. Proces rehabilitacji jest tutaj bardzo specyficzny, zależny od intensywności objawów oraz czasu rozpoczęcia leczenia po pojawieniu się pierwszych objawów.

 

Osgood Schlatter, Jałowa martwica kości piszczelowej

Najczęściej spotykana u młodych dojrzewających sportowców (10-13 lat), którzy zanotowali duży skok wzrostowy. Zwiększone obciążenia na rosnącą kość powodują mikro złamania i rozwarstwianie się kości piszczelowej. Klinicznie objawia się bólem zlokalizowanym w okolicy guzowatości kości piszczelowej, który nasila się podczas aktywności fizycznej i zmniejsza podczas odpoczynku. Zaobserwować można również bolesny obrzęk guzowatości piszczeli.

Diagnozę formułuje się na podstawie obrazu klinicznego oraz przeswietlenia rentgenowskiego, które pomaga określić stopień zmian w budowie kości. W okresie zaostrzenia się choroby pacjent musi zrezygnować z jakiejkolwiek dodatkowej aktywności fizycznej. Choroba ta goi się samoczynnie jeśli zapewni się jej odpowiednie warunki i zakończy się skok wzrostowy młodego pacjenta.

 

Konflikt rzepkowo-udowy

Rzepka porusza się wewnątrz zagłębienia w dalszej części kości udowej; kości pokryte chrząstką szklistą ślizgają się po sobie, kierowane napięciem mięśni i więzadeł. Niewielka zmiana w budowie lub funkcji jednego z tych elementów wystarczy aby zmienić rozkład nacisku na staw rzepkowo-udowy. W konsekwencji może pojawić się ból lub niestabilność. Niestabilność może skutkować bolesnym epizodem gdy rzepka opuszcza swój tor na kości udowej i dochodzi do jej zwichnięcia.

Diagnozę formułuje się na podstawie badania klinicznego ze wsparciem obrazowania rezonansem magnetycznym lub promieniami rentgenowskimi. Zdecydowaną większość przypadków udaje się rozwiązać spersonalizowanym programem rehabilitacyjnym, zostawiając interwencję chirurgiczną dla najcięższych przypadków. Jedynym praktycznym powodem poddania się operacji jest nawykowe zwichnięcia tego stawu, czyli bardzo poważny poziom niestabilności. W takim przypadku operacja może polegać na zmianie aparatu wyprostnego kolana (osteotomia więzadła rzepki), wykonywana artroskopowo lub metodą otwartą. Istnieje wiele innych sposobów poradzenia sobie z tą niestabilnością jednak zawsze decyzję powinien podjąć lekarz specjalizujący się w chirurgii stawu kolanowego. Po operacji celem rehabilitacji jest przywrócenie funkcji stawu, najpierw zmniejszając stan zapalny, a następnie odtwarzając zakres ruchu, siłę mięśniową oraz koordynację i kontrolę stawu.

 

Syndrom pasma biodrowo-piszczelowego

Syndrom ten określa przewlekły stan zapalny dalszej części pasma biodrowo-piszczelowego znajdujący się po bocznej stronie nad stawem kolanowym. Zmiany biomechaniczne w kończynie dolnej mogą powodować bolesne ocieranie pasma o nadkłykieć boczny kości udowej, odczuwany podczas ruchów zgięcia i wyprostu. Dysfunkcja ta jest dość popularna u piłkarzy nożnych, biegaczy i kolarzy, powoduje ją przeciążanie stawów lub trening na twardym nierównym podłożu. Niektóre cechy budowy pacjenta mogą predysponować do występowania tej choroby - kolana szpotawe lub przykurcz tylnego łańcucha mięśniowego. Głównym objawem jest ból po bocznej stronie kolana. Często występuje też obrzęk w tym obszarze. Intensywne uprawianie sportu jest niemożliwe ze względu na narastający ból i zmniejszenie ruchomości.

Diagnoza przedstawiana jest niemal wyłącznie na podstawie obrazu klinicznego pacjenta. Badanie ultrasonografem może pomóc określić poziom stanu zapalnego w tkankach. Badanie rezonansem magnetycznym wykonuje się, aby wykluczyć inne dysfunkcje kolana jak uszkodzenia łąkotki bocznej. Leczenie jest prawie zawsze zachowawcze i składa się kombinacji fizykoterapii i terapii manualnej. W fazie ostrej konieczne może okazać się całkowite zaprzestanie uprawiania danej dyscypliny sportowej. Leczenie operacyjne stosuje się w bardzo nielicznych przypadkach jeśli rehabilitacja nie przyniosła oczekiwanych rezultatów.

 

Choroba zwyrodnieniowa

Zmiany zwyrodnieniowe w kolanie to bardzo powszechna dolegliwość dotykająca głównie pacjentów po 40 roku życia. W rzadkich przypadkach może objawiać się u młodszych pacjentów jako konsekwencja źle leczonego urazu. Podstawowym problemem jest tworzenie się narośli kostnych i w konsekwencji zmiana kształtu części stawowych kości oraz ograniczenie zakresu ruchu. Narośla kostne mogą powstawać nie tylko na skutek zużycia i starzenia się ciała. Wadliwa postawa, nadwaga oraz poprzednie urazy mogą również powodować nieodwracalne zmiany w kształcie stawu.

Objawy są dobrze znane: ból, obrzęk, wadliwy chód, uczucie oporu w stawie i krepitacje (trzaski, strzały) mogą wskazywać na tą chorobę. Aby sformułować precyzyjną diagnozę potrzebne będzie badanie RTG aby określić stopień zmian kostnych i MRI aby wykryć uszkodzenia w elementach chrzęstnych.

Leczenie zachowawcze

Dobrze ułożony program rehabilitacyjny może znacząco poprawić jakoś życia pacjenta, zmniejszając ból i zwiększając zakres ruchu w stawie. Podstawowymi zmianami, które należy zaproponować pacjentowi to zmniejszenie masy ciała, unikanie nadmiernego wysiłku fizycznego oraz korekcja postawy.

 

Protezoplastyka stawu kolanowego

Wszczepienie protezy stawu kolanowego proponowane jest w najpoważniejszych przypadkach choroby zwyrodnieniowej, gdzie ból i ograniczenia ruchomości uniemożliwiają normalne funkcjonowanie pacjenta. Operacja rekomendowana jest z reguły osobom powyżej 60 roku życia, ze względu na żywotność protezy oraz zmniejszenie aktywności fizycznej wraz z wiekiem. Protezoplastyka powinna być opóźniana jak najbardziej, u pacjentów u których udaje się zachować przyzwoity poziom funkcjonowania oraz minimalny poziom bólu.

Rehabilitacja po operacji skupia się przede wszystkim na odtworzeniu zakresu ruchu, siły mięśniowej, koordynacji oraz prawidłowego chodu. Kilka dni po zabiegu pacjent powinien już być pod opieką rehabilitanta. Powrót do funkcjonowania w dużej mierze zależy od stanu pacjenta sprzed operacji i wymaga dużego zaangażowania ze strony pacjenta i terapeuty.

 

Najważniejsze dla nas jest Twoje zdrowie!

Zobacz również:

Dietetyk sportowy   Trening motoryczny   Fizjoterapia

Wady postawy   Nasz zespół   Badanie fizjoterapeutyczne